AI ile yönlendirilen ticari dönüşüm: Akıllı ajanların ticari panorama içgörüleri

Yapay zeka, iş dünyasının temellerini yeniden şekillendiriyor. Otonom varlıkların sıradan araçlardan bağımsız varlıklara dönüşümünde bir dönüm noktasındayız. 2024'ün sonlarından bu yana, PayPal, Visa, Mastercard gibi devler "özerk ticaret" ve "özerk ödeme" alanlarında yatırımlar yapmaya başladı. Bunun arkasında net bir mantık yatıyor: özerk arayüzlerin büyük çapta uygulanması, geleneksel GUI'ye dayanan iş mantığı ve üretim ilişkilerini altüst edecek. Bu temele dayanarak, e-ticaret operasyonları, reklam pazarlama, finansal ödeme ve hesaplama mantığı tamamen yeniden yazılıyor ve yeni bir iş kategorisi olan "Agentic Commerce" ortaya çıkıyor.

Bu makale okuyuculara akıllı ajan ticaretine dair panoramik bir bakış açısı sunmayı, teknik yapısını ve yollarını sistematik bir şekilde incelemeyi, bu dönüşümün ticari yenilikçiliğini analiz etmeyi ve bu süreçte karşılaşılan temel zorlukları tartışmayı amaçlamaktadır. Sonuç olarak, kripto teknolojisinin neden onun vazgeçilmez altyapısı olabileceğini kanıtlamaktadır.

1. Agentic Commerce nedir?

Agentic Commerce, kullanıcıları temsil eden AI ajanları tarafından yönlendirilen bir iş modelidir. AI ajanları, ürün arama, seçenekleri karşılaştırma, önerilerde bulunma ve satın alma işlemlerini tamamlama gibi çeşitli görevleri yerine getirebilir. Bu AI ajanları, e-ticaret platformlarıyla etkileşimde bulunabilir, işlemleri yönetebilir ve tüm alışveriş sürecini yönetebilir, bu da alışveriş deneyimini daha kişiselleştirilmiş, güvenli ve kullanışlı hale getirmeyi amaçlamaktadır.

Şu anda, Agentic Commerce hala yeni bir alan ve kamuya açık iş veya ticaret verisi çok az. Gartner'ın 2024 raporuna göre, şu anda e-ticaret sektöründeki işletmelerin veya satıcıların yalnızca %1'inden daha azı agentic ai'yi şirket işlerine veya hizmetlerine entegre etmiştir, ancak bu teknolojiye olan ilgi oldukça yüksek. 2025 yılına ait bir e-ticaret istatistik anketi, e-ticaret işletmelerinin %90'ının agentic ai'yi işlerine entegre etmeyi öğrenmek istediğini gösteriyor.

1.1 İnsan kullanıcı rolü "uygulayıcı"dan "temsilci"ye dönüştü, kritik ticari karar aşaması "ödeme sayfası"ndan "niyet katmanı"na alındı.

Geleneksel çevrimiçi alışveriş, özenle tasarlanmış sanal bir süpermarkette dolaşmak gibidir: Tüketiciler kendileri rafları gezip, ürünleri karşılaştırıp, nihayetinde ödeme yaparlar; tüm süreç "aktif keşif" etrafında döner. Satıcıların optimizasyon hedefi, bu süreci mümkün olduğunca akıcı hale getirmek; şık arayüzler, hassas öneriler ve hızlı ödeme ile kullanıcıların herhangi bir tereddüdünü azaltmaktır.

Şimdi, Agentic Commerce (Ajan Ticareti) yeni bir dünyasını hayal edin: Tek tek e-ticaret sitelerini gezmek, fiyat-performans oranlarını karşılaştırmak veya manuel olarak sipariş vermek zorunda kalmadan, sadece AI asistanınıza "Bana koşmak için uygun bir ayakkabı al" gibi belirsiz bir komut vermeniz yeterli. AI hemen harekete geçer, sayısız tüccarı arar, ürünleri süzer, fiyatları, yorumları ve lojistiği analiz eder, hatta tedarik zincirinin çevresel sürdürülebilirliğini de dikkate alır. Tüm süreç boyunca, muhtemelen bir kez bile ekranı dokunmadınız, bir kez bile şifre girmediniz.

Anahtar dönüşüm şudur: Kullanıcıların rolü "uygulayıcı"dan "temsilci"ye geçiyor, ticari eylemin temeli ise "tıklama akışı" (Click stream) yerine "niyet akışı" (Intent stream) haline geliyor. Tüketim artık ayrı ayrı seçimler dizisi değil, nihai hedefe yönelik bütün bir yetkilendirme haline geliyor (insan kullanıcılar doğrudan AI asistanına şunları söyleyebilir: "Evim için Akdeniz tarzında yeniden dekore etmek istiyorum, bana malzemeleri seçmeme yardım et").

Ticari kararlar "ödeme sayfasından" "niyet katmanına" geçtiğinde, mevcut ticari sistemler bir çığ etkisiyle karşılaşacak. Pazarlamadan kullanıcı büyüme stratejilerine kadar, bu her şey, on yıllardır insan davranışı analizine dayanan geleneksel e-ticaret mantığının temeli, AI akıllı ajanların rasyonel kararlarıyla alt üst ediliyor:

• A/B testi: AI, milisaniyeler içinde onlarca seçeneği karşılaştırabilir, düğme simgelerinin renginin hangi dönüşüm oranına sahip olduğunu test etmek için iki hafta harcamak anlamsız hale geliyor.

• Kişiselleştirilmiş öneri: Önceden var olan tüm insan tarama geçmişine dayalı öneri algoritmaları geçersiz hale geldi, öneri modeli AI karar verme mantığına dayanarak yeniden yapılandırılmalıdır.

• Alışveriş Sepeti Kurtarma: AI karar verme sürecinde, insanların çeşitli deneyimler veya diğer subjektif ya da objektif nedenlerle "tereddüt" ya da "vazgeçme" gibi durumlar yaşamayacaktır; alışveriş sepeti bırakma oranı ve çeşitli ilgili optimizasyon stratejileri tarih olacaktır (mevcut küresel ortalama alışveriş sepeti bırakma oranı %70'tir).

Geleneksel pazarlama "göz ekonomisi"ne dayanır: Şık resimler, duygusal video reklamlar, "sınırlı süreli satın alma" kırmızı butonları, bu stratejiler insanları dürtüsel tüketmeye teşvik etmek için tasarlanmıştır ve satıcıların insan davranış psikolojisine yönelik hilelerini barındırır. Bununla birlikte, AI'nın bir dürtüsü yoktur, o tamamen mantıklı bir karar aracıdır, yalnızca API'nin döndürdüğü verilerin net olup olmadığına, parametrelerin tam olup olmadığına odaklanır, ürün spesifikasyonlarını, geçmiş fiyatları, lojistik sürelerini, kullanıcı yorumlarını ve hatta tedarik zinciri karbon ayak izini acımasızca karşılaştırır, böylece "kullanıcı zihniyetini ele geçirme" dönemi sona erer.

Gelecekteki Agentic Commerce pazarlaması, dikkat çekici reklamlar yapmak yerine "makine tarafından okunabilir güven geçmişi" oluşturmak olacaktır. "Ürün-Ajan Uyum" "Ürün-Pazar Uyum" un yerini alacaktır. Ürününüzün ana akım AI akıllı ajan ekosistemi (MCP sunucuları, A2A protokolü gibi) tarafından kolayca indekslenip, anlaşılabilir ve önerilebilir olması, pazarınızdaki varlığını belirleyecektir.

Ancak akıllı ajan, insanın görev hedefleriyle hızlı bir şekilde akıl yürütme kararları alıp "niyet üretimi" ile nihai hedefe: "ticari işlemi tamamlama" doğru hızla ilerlemeden önce, geleneksel ödeme sistemine çarpıp duracaktır.

2. Ölümcül Uyuşmazlık: Neden Geleneksel Finansal Sistem, Agentic Ticaretin Frenidir

Akıllı varlıklar bilgi toplama, analiz yapma ve karar verme süreçlerini mükemmel bir şekilde tamamlayabilir, ancak ticari kapalı döngünün son aşamasına geldiğinde sert bir duvara çarparlar; bu duvar, on yıllar boyunca insanlık için tamamen tasarlanmış olan finansal ödeme sistemidir.

Tüm modern ödeme ve risk kontrol sistemi, esasen bir "anti-otomasyon sistemi"dir. Temel tasarım felsefesi şudur: otomasyonın dolandırıcılık olduğu varsayılmaktadır.

Mevcut ödeme sürecimizdeki her bir aşamayı düşünün:

• Görsel doğrulama (CAPTCHA): Bir makinenin zor tanıyabileceği bir soruyla kendinizi "insan" olarak kanıtlayın.

• SMS doğrulama kodu/iki faktörlü kimlik doğrulama (2FA): Fiziksel bir cihazınızın olması ve doğrulama kodunu manuel olarak girebilmeniz varsayıldığında, bu eylem program için son derece zordur.

• 3D güvenlik doğrulaması: Bu, bağımsız bir işlem şifresi girmenizi talep eden tamamen yeni bir banka sayfasına zorunlu olarak yönlendirecek, bu da herhangi bir otomatik süreci tamamen kesintiye uğratacaktır.

• Risk kontrol davranış analizi: Gelişmiş risk kontrol sistemleri, işlemlerin gerçekliğini belirlemek için fare hareket yollarınızı, yazma hızınızı, cihaz parmak izlerinizi ve diğer "insan özelliklerini" analiz edebilir.

Tüm bu "güvenlik önlemleri", Agentic Commerce çağında "zincirler" haline geldi: "Sen bir insan mısın?" gibi sorular, gönderdiğimiz otonom akıllı varlıkların önünü tıkadı.

Bu nedenle, ödemenin geleceği artık bir "checkout sayfası (Checkout Page))" değil, bir "protokol (Protocol()" olmalıdır. Bu, güven ve yetkilendirme mekanizmaları hakkında bir devrimdir. Kullanıcıların, kendi yapay zeka ajanlarına, belirli bir kapsam, süre ve miktar sınırlamalarına sahip "programlanabilir yetki" verebilecekleri tamamen yeni bir dijital sertifika sistemine ihtiyacımız var.

Agentic Payment, bu protokolün bir parçasıdır ve Agentic Commerce içindeki nihai ödeme ve hesaplama aşamasına aittir. AI ajanları, kullanıcı adına işlem gerçekleştirmek için güvenli ve verimli yöntemler (örneğin, tokenize edilmiş belgeler) kullanır. Bu, ödeme sürecinin kesintisiz ve güvenli olmasını sağlar ve genellikle kullanıcı tarafından belirlenen kısıtlamalar ve kontroller ile güven ve emniyetin korunmasına yardımcı olur.

Umarım buraya kadar geldiyseniz, VISA, Mastercard gibi devlerin Agentic Commerce'a uygun ödeme çözümlerini sunmak için neden acele ettiğini büyük ölçüde anlayabiliyorsunuzdur. Çünkü hepsi, bir sonraki nesil "makine doğası" ödeme protokolünün oyun kurucusunu tanımlamak için kimlerin bahis oynadığını tahmin ediyor. Bu, gelecekteki ticaret dünyasının altyapısını kontrol etme üzerine bir bahis; bu dönüşümün sonu ise ödemelerin özüne geri dönmesi - değerlerin kayıtsız bir şekilde akışı.

3. Agentic Commerce için pürüzsüz bir deneyimi destekleyen finansal altyapıyı inşa etmenin somut zorlukları nelerdir? Nasıl yapılır?

3.1 Temel Zorluklar: Güven, Niyet ve Otomasyon (Trust, Intent and Automation)

Agentic Payment sisteminin inşası, yalnızca teknik bir uygulama meselesi değil, aynı zamanda paradigma kaymasından kaynaklanan temel bir sorunun çözülmesi gerektiği bir durumdur.

1. "Kim yapabilir" : Geleneksel ödeme kimlik doğrulamasından (Authentication)) Agentic Commerce aracılık yetkilendirmesi (Authorization() zorluklarına

Ödeme alanında, son kullanıcıdan bahsederken genellikle kimlik doğrulama yerine yetkilendirmeye odaklanıyoruz. Eğer bir e-ticaret sitesinde "satın al" butonuna tıklarsanız, bu açıkça bir yetki verdiniz demektir, itiraz etmek zordur (çünkü kredi kartı bilgilerinizi girdiniz ve açıkça butona tıkladınız), bu nedenle geleneksel ödemenin özü "kişileri tanıma" etrafında inşa edilmiştir, ruhsal sorgulaması ise: "Operatörün gerçekten siz olduğunu nasıl doğruluyorum?"------- yani kimlik doğrulama.

Ancak gelecekte, AI akıllı ajanların yönlendirdiği ticaret döneminde, ödeme alanında önemli değişiklikler yaşanacak: Yetkilendirme, ödeme sürecinin kritik bir aşaması haline geliyor ve bu yetkilendirme ile ilgili sorun şimdi daha karmaşık ve ilginç görünüyor, çünkü kullanıcıların yetkilendirme talimatları, geleneksel e-ticaretteki "butona tıklayarak satın alma" senaryosundaki kadar net değil; insan kullanıcılar ödeme niyetlerini çeşitli yollarla ifade edebiliyor. Bir diğer karmaşık nokta ise, bir ödeme talebi gönderildiğinde, aslında kime yetki veriyoruz? İnsan kullanıcıya mı, akıllı ajana mı yoksa akıllı ajanı geliştiren şirkete mi?

Şu anda aklımıza gelen akıllı ajan ödeme senaryolarındaki yetkilendirme sorunları:

• Kimlik Hayaleti: Bu "işlem talep eden" bir son kullanıcı, AI modeli, akıllı uygulama geliştiricisi mi yoksa bunu çalıştıran sunucu mu olmalıdır? "Makine" için tasarlanmış, doğrulanabilir kimlik standartlarının eksikliği, her aşamada bir güvenlik açığına yol açabilir.

• Yetki sınırı: Finansal yetkileri bir AI'ye güvenli bir şekilde nasıl devredebiliriz? Yetki sınırları (miktar, süre, satıcı) nasıl kesin bir şekilde tanımlanır ve sıkı bir şekilde uygulanır, ayrıca yetkinin kendisinin değiştirilmemesi veya kötüye kullanılmaması nasıl sağlanır, bu da yeni bir sorudur.

• Sorumluluk: Akıllı ajan hata yaptığında veya kötüye kullanıldığında meydana gelen kayıpların sorumluluğu kimin üstleneceği oldukça karmaşık bir sorudur. Yetki ve sorumluluğun belirsizliği, geniş ölçekli uygulamaların en büyük engelidir.

2. "Ne Yapmak" : Niyet Doğrulama Açığı ) The Intent Verification Gap (

Niyet doğrulama sorunu aslında yetkilendirme sorununun bir türevidir; LLM'in olasılıksal doğası ile finansın belirleyici gereksinimleri arasında doğal bir çelişki vardır. Ödeme katmanı AI'nın "hayal" durumunu düzeltemese de, iyi tasarlanmış bir finansal sistem, AI çıktısı ile kullanıcıların gerçek niyetleri arasındaki uçurumu kapatabilmelidir.

• Talimatlardan niyetlere: Geleneksel ödeme işlemleri "ödeme talimatı" (Tüccar X'e 50 $ ödeme yap) ile ilgilenir ve bu talimatın hatasız olduğunu varsayar. Oysa akıllı ödeme sistemleri "işlem niyeti" ("Bana bir orta boy yulaf latte al") ile ilgilenmelidir. Ödeme sisteminin, nihai ödeme talimatını ilk doğal dil niyeti ile doğrulama yeteneğine sahip olması gerekir.

• AI davranış kısıtlamaları: İhtiyacımız olan, AI düşüncelerini anlayabilen bir ödeme sistemi değil, güçlü "korkuluklara" sahip bir sistemdir. Bu sistem, yapılandırılmış veriler, API düzeyinde katı kurallar ve hatta akıllı sözleşme mantığı aracılığıyla AI'nın davranışlarını kısıtlayarak, sonuçların kullanıcı tarafından belirlenen "güvenli alan" içinde olmasını sağlar. Örneğin, yalnızca Starbucks'ta 10 dolardan fazla harcama yapılmasına izin veren bir kural, AI'nın "halüsinasyon" nedeniyle yüksek veya yanlış işlemlere yol açmasını etkili bir şekilde engelleyebilir.

3. Makine yerel fon yönetimi ve ödeme uzlaşma yöntemi

Önceki metinde geleneksel ödeme sistemlerinin doğası gereği "anti-otomasyon" genine sahip olduğu belirtilmiştir. Geleneksel GUI tasarımı için oluşturulmuş tüm güvenlik önlemleri, agentic commerce senaryosunda tam otomasyonu engelleyen bir zincir haline gelecektir. Bu nedenle, makineler için yerel olarak tasarlanmış yeni bir ödeme API'si ve hesaplaşma ağına ihtiyacımız var, bu muhtemelen aşağıdaki özellikleri içerebilir:

• Programatik Dostu )Programmatic-First(: Tüm etkileşimler, insanın GUI üzerindeki tıklamalarını simüle etmek yerine yapılandırılmış API'ler aracılığıyla gerçekleştirilmeli.

• Sürtünmesiz Hesaplama )Frictionless Settlement(: İşlemler neredeyse sıfır gecikmeyle gerçekleştirilmelidir.